سیستم‌های آبیاری تحت فشار یکی از سیستم‌های آبیاری مناسب برای بهره‌وری بیشتر از منابع آب میباشد در این راستا از سال های گذشته اقدامات زیادی برای تهیه استانداردها و دستوالعمل های این بخش توسط دفتر استانداردها و معیارهای فنی وزارت نیرو و اداره کل توسعه روشهای آبیاری نوین معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی انجام گرفته است. تعدادی از این استانداردها بشرح زیر و قابل دانلود هستند
با تجاری سازی دستاورد مهم محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در زمینه تکثیر گیاه شورپسند سالیکورنیا، بخش هایی از اراضی شور استان های هرمزگان، بوشهر و کرمان به همت بخش خصوصی زیر کشت این گیاه خواهد رفت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی به نقل از پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، قرارداد اعطای لیسانس غیر انحصاری حق استفاده از دانش فنی تولید و استقرار گیاه سالیکورنیا در اراضی شور استان های هرمزگان، بوشهر و کرمان و فروش ۵۰۰ تا هزار کیلو گرم بذر گیاه سالیکورنیا به مدت ۱۵ سال همزمان با جشنواره تقدیر از پژوهشگران و فناوران برتر وزارت جهاد کشاورزی به امضای دکتر نیراعظم خوش خلق سیما، رییس پژوهشگاه و حسام شمس الدینی لری نایب رییس شرکت آیسان صنعت سام رسید.
دکتر نیراعظم خوش خلق سیما، رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری طرح جامع کشاورزی هالوفیت مبنا (سالیکورنیا) در این زمینه اظهار داشت:در حال حاضر ۸۰۰ میلیون هکتار از اراضی دنیا تحت تأثیر شوری است و منابع آب شیرین به کم تر از ۲.۵ درصد در دنیا کاهش یافته است. با توجه به مشکلات تغییرات اقلیم، متاسفانه بخش عظیمی از اراضی و آب های کشور به سمت شور شدن پیش می روند و براساس اعلام سازمان خواروبار جهانی در سال ۲۰۰۰ میلادی وسعت خاک های شور ایران با شوری متوسط حدود ۲۵.۵میلیون هکتار و با شوری بالا در حدود ۸.۵ میلیون هکتار است.
وی با بیان این که با استفاده از روش های شورورزی و فناوری های نوین، خاک و آب شور دیگر نمی تواند مانعی برای کشاورزی باشد، کشت و تولید گیاهان هالوفیت از جمله سالیکورنیا در خاکها و آب‌های شور را یکی از راهبردهای کارآمد برای فائق آمدن بر چالش کشت و زرع در مناطق دارای خاک و آب شور عنوان کرد و گفت: کشت انبوه گیاه سالیکورنیا علاوه بر تامین بخشی از علوفه و خوراک دام مورد نیاز کشور که در حال حاضر ۹۰ درصد واردات آن صورت میگیرد در تولید روغن خوراکی و سایر فرآورده های زیستی و همچنین جلوگیری از فرسایش بادی خاک و کاهش ریزگردها که مشکل بسیاری از مناطق کشور است موثر خواهد بود.
رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به روند اجرای طرح تولید گیاه شورپسند سالیکورنیا در پژوهشگاه اظهار داشت: کشت سالیکورنیا از سال ۱۳۹۴ به صورت آزمایشی در بعضی از نقاط کشور آغاز شده و تاکنون حدود ۱۵۰ هکتار از اراضی شور کشور با موفقیت زیر کشت این گیاه رفته است.
به گفته وی، سالیکورنیا گیاهی اصطلاحا گوشتی است که قابلیت کشت در زمین‌های غیر زراعی و آبیاری با آب دریا، پساب و زهاب را دارد و پس از برداشت علاوه بر تازه خوری و مصرف به عنوان چاشنی غذا همراه با سالاد و کنسرو به صورت فرآوری شده نیز قابل استفاده است.
خوش خلق سیما اضافه کرد: سالیکورنیا به دلیل برخورداری از مواد معدنی مانند منیزیم، پتاسیم، مس، آهن، منگنز و روی در زمره غذاهای «فراسودمند» به حساب می آید و به دلیل برخورداری از ۷۸ درصد اسید چرب غیر اشباع، امکان استحصال روغن با کیفیت مطلوب خوراکی و به دلیل برخورداری از ویتامین های آ و سی و خواص آنتی اکسیدان، ضدباکتریایی و ضدقارچی قابلیت مصرف در فرآورده های مختلف غذایی، آرایشی، بهداشتی و دارویی را نیز دارد.
وی اظهار داشت: از هر هکتار مزرعه سالیکورنیا ۱۷ تا ۲۶ تن جرم بیولوژیک و بین سه تا چهار تن نمک گیاهی حاصل می شود که منبع درآمد خوبی برای کشاورزان و دامداران با استفاده از زمین های غیرزراعی و آب های شور و نامتعارف مثل آب دریا یا پساب استخرهای پرورش میگو است. با توسعه کشت سالیکورنیا و دیگر گیاهان شورپسند علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان فرصت های شغلی زیادی در مناطقی از کشور که کشت سایر ارقام زراعی ممکن نیست ایجاد می شود و اقتصاد این مناطق که بعضا مبتنی بر قاچاق است در مسیر تولید رونق می گیرد.
رییس پژوهشگاه بیوتکنولوزی کشاورزی در پایان با بیان این که کشت گیاه سالیکورنیا با موفقیت در مناطق ساحلی بوشهر، چابهار، گرگان و چند منطقه در استان آذربایجان غربی انجام شده؛ جلوگیری از طغیان نمک در دریاچه ارومیه و حاشیه دریای عمان را از دیگر قابلیتهای این گیاه معرفی کرد وی ابراز امیدواری کرد با انتقال دانش فنی تولید این گیاه به بخش خصوصی زمینه گسترش کشت سالیکورنیا و دیگر ارقام گیاهان شورپسند در مناطق مستعد سراسر کشور فراهم شود.
FAO Water Productivity Open Access Portal (WaPOR)
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ابزار جدیدی را ارائه کرد که با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فن‌آوری‌های ماهواره‌ای امکان اندازه‌گیری موثر استفاده از آب کشاورزی، به ویژه درکشورهای کم‌آب از جمله ایران را فراهم می‌کند.
به گزارش دفتر نمایندگی فائو در جمهوری اسلامی ایران، این سازمان با راه اندازی«پورتال بهره‌وری آب با دسترسی آزاد» (FAO Water Productivity Open Access Portal) از داده‌های ماهواره‌ای لحظه-به-لحظه بهره میگیرد تا از این طریق کشاورزان محصولات زراعی قابل اتکاتر تولید کرده و سیستم‌های آبیاری خود را بهینه سازند.
بر اساس این گزارش، با استفاده از«پورتال بهره‌وری آب با دسترسی آزاد» (WaPOR) بر روی اینترنت می‌توان تحلیلی مشروح از میزان آب استفاده شده در سیستم‌های کشاورزی را ملاحظه نمود و شواهدی تجربی درباره اینکه چگونه می‌توان از میزان آبی معین بیشترین بهره‌وری را برد، تولید کرد.
این گزارش می‌افزاید، در بخش اعظمی از قرن گذشته، میزان مصرف جهانی آب – که قسمت عمده‌ای از آن صرف کشاورزی میشود – از نرخ رشد جمعیت بالاتر رفته و در برخی مناطق نزدیک به شرایط بحران شده است.
«پورتال بهره‌وری آب بادسترسی آزاد» با ارزیابی داده‌های ماهواره‌ای و تولید نقشه با استفاده از قدرت پردازش گوگل‌ارث (Google Earth) نشان می‌دهد که به ازای هر متر مکعب آب مصرفی چه مقدار زیست‌توده و محصول تولید میشود. این نقشه‌ها هر 10 روز یکبار بروزرسانی شده و می‌توان آنها را با وضوح 30 تا 250 متر مشاهده کرد.
این برنامه از روش تصاویر بر مبنای پیکسل برای تولید نقشه‌های جامعی استفاده می‌کند که کاربری بهتر منابع طبیعی را تسهیل می‌کند. کارشناسان توسعه کشاورزی با استفاده از این داده‌های لحظه-به-لحظه می‌توانند به کشاورزان در دستیابی به محصولات کشاورزی قابل اتکاتر یاری رسانده و ابزار معیشت کشاورزان را بهبود بخشیده و پایدارتر سازند.
گروه فن‌آوری اطلاعات فائو و کارشناسان آب و خاک این آژانس تخصصی سازمان ملل «پورتال بهره‌وری آب با دسترسی آزاد» را طی یک پروژه 10 میلیون دلاری با حمایت مالی دولت هلند طراحی کرده‌اند. این پروژه با هدف تحت پوشش قرار دادن کشورهایی که با کم‌آبی فیزیکی یا زیرساختی در آفریقا و خاورمیانه مواجه بوده و یا به زودی دچار بحران می شوند، انجام شده است.
«پورتال بهره‌وری آب با دسترسی آزاد» تبخیر و تعرق را اندازه‌گیری می‌کند. « تبخیر و تعرق» یکی از مراحل کلیدی در چرخه طبیعی آب بوده و شامل آبی است که مستقیما با تبخیر وارد اتمسفر شده و یا پس از حرکت درون گیاهان و تبدیل شدن به بخاری که از شاخه‌ها و برگ‌ها خارج گشته، به اتمسفر باز می‌گردد.
این ابزار می‌تواند ارزیابی‌های مشروحی برای پایش عملکرد مجموعه مشخصی از برنامه‌های آبیاری، پشتیبانی از طرح‌های مدرن‌سازی و نیز کمک به اطمینان از اینکه بهسازی‌ها منجر به دسترسی همه کاربران آب به خدمات آبی مطمئن‌تر، باصرفه‌تر و سازگارتر با تغییرات فزاینده اقلیمی شود؛ ارائه کند.
حسابداری آب به عنوان یکی از ابزار ضروری بالاخص در مناطق کم‌آب، به صورت فزاینده‌ای ترویج میشود. این رویکرد شامل ارزیابی منسجم در دسترس بودن منابع آبی است که باید با عوامل اقلیمی ترکیب شده و نیازمند اعمال حق عادلانه– بالاخص تخصیص آب برای کاربری‌های خانگی و صنعتی و نیز برای خدمات گسترده‌تر ایستمی است.
شایان ذکر است، فائو در حوزه تدوین چارچوب‌های مناسب حسابداری و حسابرسی آب مشاوره های فنی به کشورهای عضو ارائه می‌کند.
بر اساس برآوردهای فائو، به ازای هر یک سانتی‌گراد افزایش دما، 7 درصد از جمعیت جهان با کاهش 20 درصدی یا بیشتر منابع تجدیدپذیر آب روبرو می شوند. لذا فائو بر بهبودمدیریت منابع آب به عنوان یکی از حوزه‌های حیاتی در بسیاری از برنامه‌های ملی سازگاری با تغییرات اقلیمی و کاهش آثار آن، در راستای عمل به توافق اقلیمی پاریس، تاکید دارد.
عوامل مؤثر در گزینش سیستم آبیاری مناسب، به دو دسته کلی عوامل طبیعی و غیر طبیعی تقسیم می‌شوند. عوامل طبیعی عبارتند از عوامل مربوط به آب، هوا، خاک و توپوگرافی اراضی و همچنین نوع محصول (الگوی کشت). عوامل غیر طبیعی شامل عوامل مربوط به مسائل اجتماعی، فرهنگی، نیروی انسانی مورد نیاز، وضعیت بهره برداری و نگهداری و همچنین ت و حمایت کلی دولت می باشد.
با توجه به اینکه علم آبیاری در تولید و استفاده از لوازم آبرسانی به پای گیاه به بلوغ رسیده است و از چند هزار سال پیش که آب بوسیله لوله های کوزه ای به مزارع هدایت می شده است تا کنون که آب در لوله های پلی اتیلن به مزرعه می رسد یا قبلا بصورت کوزه های تراوا آب در کنار گیاه قرار داده می شده است و اکنون توسط قطره چکان، تغییرات چندانی ننموده است، در شرایط کنونی توسعه روش های آبیاری تحت فشار بیشتر از نظر کاهش مصرف آب و بهره وری بیشتر آب با تولید بیشتر محصول بدون افزایش سطح زیرکشت مورد توجه قرار گرفته است.
در جدول زیر نوع و جزئیات و منبع جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در انواع روش های آبیاری آورده شده است.
درباره این سایت